میل و ژوئیسانس در آموزه‌های لکان

۱۰) فالوس پرانمایه‌ای است بی بدیل. در مقام یک عدد، به طور قطع، عددی ست فرد. به هیچ عنوان نمی تواند پذیرای زوج باشد و دال متضادی برای آن نمی توان متصور شد. این شرایط، شرایط اساسی کلام می باشند؛ به وضوح این ویژگی، نشان دهنده ی فقدان در هستنده ی سخنگو یا همان سوژه ی خط خورده و دور افتاده از ساحت امر واقع به امر نمادین می باشد. بازنمایی آن فقدان، بر سر حامل و دارنده ی مفروض خراب می شود؛ آن دیگری ای که میل دیگری بزگ یا همان مادر را برآورده می کند. در این لحظه است که دالی جدید، جایگزین فالوس می شود: نام پدر؛ که می تواند به عنوان دال نخستین عمل کرده و به سوژه اجازه دهد تا از طریق آن به بازنمایی خود پرداخته و به مدد سایر دال ها، دانش ناخودآگاه و سیستم دیگری بزرگ از جمله زبان، فرهنگ و قانون را بسازد( به عنوان دال دوم).

۱۱) سوژه پس از طی فرآیند اختگی، وارد جهان انسان ها می شود. از این پس، او قادر است تا «یاد بگیرد»، که این یادگیری چیزی نیست جز هدایت شدن به سیستم رانه های انکار شده یا همان توانایی تجربه ی ژوئیسانس تمام دیگری های دخیل در این فرآیند(اختگی).

۱۲) سوژه از همان ابتدا خود را به عنوان ابژه ی میل، فانتزی، رانه ها و عشق دیگری بزرگ، می یابد. در عین حال، ژوئیسانسی که یک فرد قادر به تجربه ی آن است، موجب می شود تا او هیچ گاه پی نبرد که ژوئیسانس دیگری بزرگ شامل چیست؛ کسی قادر به تجربه ی دیگری بزرگ نمی باشد، چرا که عبارت است از یک گمان، فانتزی، چیزی خیالی و غیر ممکن برای ادراک نمودن و در نتیجه چیزی متعلق به ساحت امر واقعی. به بیانی روشن تر، ژوئیسانس دیگری بزرگ نه در دیگری بزرگ، بلکه در خودِ سوژه می باشد. نمونه ی بسیار عالی آن را می توان در کیس دکتر شربر، از معروف ترین کیس های فروید در باب پارانویا مشاهده کرد.

۱۳) ژوئیسانس به اندازه ی میل دیالکتکی بوده و در عین حال برخلاف ادعای کانت، توسط «کلیات» محدود نشده است. ژوئیسانس دیگری بزرگ معمایی وصف ناپذیر، فراسوی واژگان، خارج از نظام نمادین و ورای فالوس می باشد. این ژوئیسانس مدلی پر و مازاد بوده و مکملی است برای ژوئیسانس فالیک که بسیاری از زنان همچون حالتی وصف ناپذیر و صرفا قابل حس کردن بدون آن که توان توضیح آن را داشته باشند و بدانند که از چه ساخته شده، از آن یاد می کنند. از همین روی ژوئیسانس دیگری بزرگ به عنوان ژوئیسانس زنانه و غیر از ژوئیسانس فالیک فرض می شود.

۱۴) کارکرد گفتار به ما امکان می‌دهد سه وجه ژوئیسانس را از هم تفکیک کنیم: (الف) ژوئیسانس در کلام، متعلق به موجود سخنگو، ژوئیسانس فالیک، مطیع اختگی، قانون و نام پدر؛ (ب) ژوئیسانس پیشاکلامی، تجربه‌شده در نسبت با ژوئیسانس مادر، در مجاورتِ با مهاچیز، ژوئیسانسی بر بدن نگاشته اما  ننامیدنی، اسطوره‌ای، آفریده‌ای عطف به ما سبق[۴۴]، که برای سوژه‌ای که از پیش در گفتار غوطه‌ور است غیرقابل عینیت‌بخشی است و در نتیجه برای همیشه از آن گسسته، ژوئیسانس هستی[۴۵]؛ و (پ) ژوئیسانس فراکلامی، فراتر از تنظیمات قانون و فالوس، ژوئیسانس دیگری، ژوئیسانس زنانه، که به همین دلیل – ماوا گزینی جایی فراسوی گفتار – به همان اندازه غیرقابل عینیت‌بخشی است، برای موجودسخنگو[۴۶] غیرقابل بیان. این همان ژوئیسانسی است که لاکان را برمی‌انگیزد تا بگوید: «طبیعتاً همگی شما تصور خواهید کرد که من به خدا معتقدم. من به ژوئیسانس زن معتقدم، تا جایی که اضافی است (en plus)… آیا این ژوئیسانسی که تجربه می‌کنیم اما چیزی درباره‌اش نمی‌دانیم، ما را به مسیر برون-ایستا[۴۷] نمی‌کشاند؟ و چرا نباید یکی از چهره‌های دیگری بزرگ را، چهره خداوند را بر اساس ژوئیسانس زنانه تفسیر کنیم؟» (S XX، ص ۷۶-۷). شاید ذکر این نکته مرتبط باشد که پس از این اظهارنظر در سمینار XX، انکور، لاکان هرگز دیگر به ژوئیسانس زنانه اشاره نکرد. شایسته است که بپرسیم: چرا؟

۱۵) اکنون می‌توانیم توالی منطقی جایگزینی‌هایی را که پیشتر اشاره شد برقرار کنیم. مهاچیز و ژوئیسانس بودن توسط دال فالیک جایگزین می‌شوند. فالوس نمادین جدا شده و جای خود را به دال به مثابه نام پدر می‌دهد، که می‌تواند با مجموعه دال‌ها، دیگری بزرگ، پیوند بخورد؛ بنابراین سوژه می‌تواند در نظام نمادین گنجانده شود. او سخن می‌گوید، ما سخن می‌گوییم، اما هیچ یک از گفتارهایمان نمی‌تواند ژوئیسانس گمشده‌مان را بازیابد، مگر از طریق مسیر اختگی که توسط گفتار و سخن ارائه می‌شود. لکان می‌نویسد: «اما باید اصرار ورزیم که ژوئیسانس برای کسی که سخن می‌گوید ممنوع است» (E/S، ص ۳۱۹). ابژه‌ای که از گرفتار شدن در زنجیره دال‌ها می‌گریزد، ابژه a است. باقیمانده‌ای که از گنجاندن سوژه در جهان از طریق اختگی و عقده ادیپ به جای می‌ماند ژوئیسانس فالیک و سرنوشت‌های چندگانه آن است – نشانه‌های نوروتیک، کنش‌های روانکژانه، غرق‌شدگی روان‌پریشانه، و تولید ابژه‌های والایشی که هدفشان دستیابی به جای خالی مهاچیز است، ابژه‌هایی که لاکان آنها را سینتوم نامید. آنگاه می‌توانیم به ژوئیسانس‌های دیگر بیندیشیم: زنانه، عرفانی، ادبی….

۱۶) گذار از ژوئیسانس بودن به ژوئیسانس فالیک و سرانجام به ژوئیسانس دیگری بزرگ، مستلزم نظامی پیشرونده از رونوشت‌ ‌هاست که از یکی به دیگری راه می‌برد. همان‌گونه که فروید در نامه ۵۲ به فلیس توضیح داده، این نظام‌ها دست‌کم سه‌گانه‌اند: نخست، نشانه‌های ادراکی[۴۸] که متناظر با ژوئیسانسِ هستی است – ژوئیسانسی نامرتبط با دال‌های دیگری بزرگ؛ دوم، نظام ناخودآگاه (das Unbewusste) که در آن ژوئیسانس پیشاپیش  تابع دال فالیک شده اما فرآیندهای اولیه هنوز حاکمند: هیچ تناقضی وجود ندارد، بازنمایی مرگی در کار نیست و همزمانی حکمفرماست؛ و سوم، نظام پیش‌آگاه (das Vorbewusste)، متعلق به «منِ» رسمی، فرآیندهای ثانویه و منطق سخن.

۱۷) این نظام‌های ثبت، فرآیندی ترجمه‌ای می‌طلبند که گذار از یکی به دیگری را ممکن سازد. از آنجا که در نظام اول هیچ دالی وجود ندارد، من عبور از ژوئیسانس بودن (فراسوی پنداری، نمادین و هستا) به ناخودآگاه را رمزگشایی می‌نامم و اصطلاح تفسیر را برای گذار از ناخودآگاه به پیش‌آگاه نگه می‌دارم. همان‌گونه که لاکان در تلویزیون گفته است: «حال آنچه فروید به عنوان فرآیند اولیه در ناخودآگاه صورتبندی می‌کند… چیزی نیست که نیاز به رمزگذاری داشته باشد، بلکه باید رمزگشایی شود. منظورم خود ژوئیسانس است (تلویزیون، ص ۱۸-۱۹، ترجمه اصلاح شده).

۱۸) اجازه دهید خوانشم از جمله معروف فروید«Wo Es war, soll Ich werden»  را اینگونه ارائه دهم: ژوئيسانس باید راه خود را از جایی که در سوژه مدفون و خاموش، محبوس در تابوت‌های سمپتومی نهفته است به سوی گفتار بیابد، همچون کلیدی برای کنشی که خطر سرپیچی را به جان می‌خرد و سوژه را به ژوئیسانسی دیگر می‌راند. از طریق کنش‌های روانکاو – که شامل کنش اجراگون تفسیر نیز می‌شود – روان‌کاوی به سمت رمزگشایی و زبان باز کردن ژوئیسانس پیش می‌رود، فراتر از موانع معنا و خرسندی، ورای قرارداد و صرف حفظ تعلقات.

۱۹) ساختارهای بالینی، سازمان‌هایی از موانع هستند که در برابر ژوئیسانس ساخته شده‌اند: واپس‌رانی و انقیاد در برابر قانون و درخواست دگرمن در نوروتیک‌ها؛ انکار[۴۹] به عنوان بنیان رابطه روانکژ با قانون؛ طرد[۵۰] به مثابه تهاجم ژوئیسانس ناگفتنی دیگری به بدن و دستگاه روانِ روان‌پریش. دیافراگم ژوئیسانس در نوروتیک به تناوب بسته می‌شود، در منحرف ثابت و تغییرناپذیر است، و در روان‌پریش تخریب می‌شود یا ناموجود است. این استعاره کلام به مثابه دیافراگم ژوئیسانس- به ما می‌فهماند که چرا جهت‌گیری درمان روان‌کاوانه باید به شیوه‌هایی کاملاً متمایز و متناسب با هر یک از این ساختارهای بالینی سازمان یابد.

۲۰) بگذارید به شباهت میان گزاره‌های لاکان در دوره‌های مختلف آموزشش اشاره کنیم – گزاره‌هایی که تنها در ظاهر به موضوعاتی کاملاً متفاوت می‌پردازند: «اخته‌شدگی بدین معناست که ژوئیسانس باید انکار شود تا بتوان از نردبان وارونه‌ی قانون میل به آن دست یافت.»(E/S، ص ۳۲۴). «می‌توان از نام-پدر چشم پوشید، به شرطی که از آن استفاده کرد.» «کنش تحلیلی هم توسط ژوئیسانس تعیین می‌شود و هم توسط آنچه برای محافظت از خود در برابر ژوئیسانس لازم است.»