نخستین جلسه‌ی روانکاوی

در نتیجه، همه‌ی چندرغاز پولی که درمی‌آورد را پس‌انداز می‌کند. سپس چندین مثال می‌آورد از موقعیت‌هایی که هنگام پول‌خرج‌کردن در آنها، شدیداً احساس خالی‌شدن کرده است. در ادامه، به او می‌گویم که با این حرفش گویا دارد به ترسی اشاره می‌کند که فکرِ پرداختِ هزینه‌ی روانکاوی برایش ایجاد کرده است، چون پرداختِ منظمِ چنین پولی می‌تواند به‌معنای ازدست‌رفتن یکی از معدود منابعی باشد که او برای محافظت از خود در اختیار دارد. آقای الف لبخندی می‌زند و می‌گوید خیلی به این موضوع فکر کرده و پرداخت هزینه‌ی روانکاوی برایش شبیه به حجامتی است که هیچ معلوم نیست به درمان او می‌انجامد یا به مرگش منتهی خواهد شد.

وقتی آقای الف را در اتاق انتظارِ جلسه‌ی دوم‌مان می‌بینم، خیس عرق است و طوری بی‌صبرانه منتظرم نشسته که گویی در انتظار خبر هولناکی باشد (منتظر چیزی مثل رأی دادگاه). به‌محض ورود، سریعاً طول اتاق را طی می‌کند و می‌رود طرف تلفن و می‌گوید: «کلیدهام رو تو ماشین جا گذاشتم. اگه اشکال نداره، به همسرم زنگ بزنم و بگم که بعد از جلسه دسته‌کلید یدکی رو برام بیاره اینجا». گفتم: «چیزی که می‌بینم اینه که انگار این تماس تلفنی برات حُکم مرگ و زندگی رو داره. ولی احساس می‌کنم باید درباره‌ی این چیزی که داره بین‌مون اتفاق می‌افته ـــ قبل از اینکه [این اضطراب رو] برطرفش کنیم ـــ حرف بزنیم». آقای الف می‌نشیند و می‌گوید: «راستش رو بخوای، چیزی که الآن دیدی یه‌جورایی رفتارِ همیشگیِ منه. وقتی داشتم با ماشینم می‌اومدم اینجا، ناهارم رو گذاشته بودم صندلی عقب. وقتی رسیدم، یه تابلویی تو پارکینگ دیدم که روش نوشته بود: “کلیدها را در ماشین بگذارید”. دوست نداشتم غذا رو بذارم تو ماشینی که در و پیکرش بازه. فکر کردم نکنه کسی به ناهارم ناخنک بزنه. واسه همین، نمی‌خواستم درِ ماشین رو باز بذارم».

به آقای الف می‌گویم که ظاهراً، بی‌اینکه خودش هم بداند، هر دو کاری که می‌خواسته را انجام داده است: هم درِ ماشین را قفل کرده تا کسی به غذا دست نزند و هم از دستورِ تابلوی پارکینگ پیروی کرده و کلید را در ماشین [جا]گذاشته است. آقای الف می‌گوید وقتی فهمیده که کلیدها در ماشین مانده، شدیداً وحشت کرده است و بلافاصله به این فکر افتاده که از دفتر من به همسرش تلفن بزند. می‌گوید این فکر به او آرامش عمیقی بخشیده است. حرفش را تکرار و اشاره می‌کنم که در آن لحظه، علاوه بر همسرش، به من هم فکر کرده است. حرفم را تأیید می‌کند؛ اما می‌افزاید که پیش از آن هم، وقتی تابلوی پارکینگ را دیده، به من فکر کرده است، چون انگار احساس کرده که آن تابلو را من آنجا گذاشته‌ام.

آقای الف توضیح می‌دهد که درخواستش برای استفاده از تلفنِ من هم رفتار نامعمولی نبوده است. می‌گوید تقریباً همیشه می‌ترسد که مردم از او عصبانی و دلخور باشند. در نتیجه، مرتباً با خُرده‌خواسته‌‌هایش از دیگران، دلِ خودش را قرص می‌کند که هنوز دوستش دارند. مثلاً اغلب از همکارانِ محل کارش پول خُرد یا مداد و خودکار قرض می‌گیرد یا حتی وقتی مسیر را بلد است، باز هم از دیگران آدرس می‌پرسد.

بعد می‌گوید مطمئن است من حالا او را «احمقی تمام‌عیار» می‌دانم (احساس می‌کنم که زیرِ پوستِ این احساس، هم‌زمان، هراس و آرزویی نهفته است. بااین‌حال، در این لحظه مداخله‌ای نمی‌کنم، چرا که او دارد بازیگرها/ابژه‌های دنیای درونش را نشانم می‌دهد). آقای الف ادامه می‌دهد و درباره‌ی والدینش بیشتر حرف می‌زند: پدرش ده سال پیش فوت کرده است، اما همه‌ی عمر را طوری زندگی می‌کرده که گویی یک پایَش لب گور است: از نوعی بیماری کلیوی رنج می‌برده که از کودکی همراهش بوده و به‌همین‌دلیل هم مدام با ترسِ از مرگ دست‌به‌گریبان بوده است. آقای الف می‌گوید در کودکی می‌ترسیده پدرش درست در همان لحظاتی که داشته سرش فریاد می‌کشیده، بیفتد و بمیرد. «پدرم گاهی می‌تونست آدمِ خیلی مهربونی باشه. آره، اکثر اوقات، خیلی ازش می‌ترسیدم؛ اما دوستش هم داشتم».

می‌پرسم که آیا از من هم انتظار نداشته بابت جاگذاشتن کلیدها در ماشین و درخواستش برای استفاده از تلفنم سرش فریاد بزنم. تأیید می‌کند و می‌گوید: «چرا، انگار همچین حسی داشتم؛ اما دقیقاً نمی‌دونم چرا وقتی تو اتاق انتظار نشسته بودم، این‌قدر ازت می‌ترسیدم» (به ذهنم می‌رسد که شاید بیمار با همسرش تماس گرفته تا همسرش از او در مقابل من محافظت کند [همان‌طور که مادرش از او در برابر پدرش مراقبت می‌کرد]. به‌علاوه، شاید آقای الف با این تماس می‌کوشد تا به‌کمک همسرش، منِ روانکاو را نیز از ضربات خود در امان نگه دارد).

در جریان روانکاویِ آقای الف، لایه‌های متعددی از معنای این انتقال (یا به‌قول خودش، معنای این «شیطنتِ تلفنی») آشکار می‌شود. یکی از این لایه‌ها آرزوی بیمار است مبنی بر اینکه با او همچون پسربچه‌ای درمانده رفتار شود. او احساس می‌کند فردی بسیار قدرتمند و ویرانگر است و همان‌طور که روزی به پدرش آسیب زده، می‌تواند به من هم آسیب برساند. در نتیجه، چنین آرزویی برای او نقش نوعی دفاع را ایفا می‌کند. اما این عملِ انتقالی روی دیگری هم دارد: گویی او می‌خواهد من را تحریک کند تا رفتاری مشابه رفتار پدرش با او داشته باشم و من هم بابت «حماقتی که کرده»، بر سرش فریاد بکشم. از یک‌سو، او از احتمال وقوع چنین اتفاقی می‌هراسد و می‌کوشد به خودش اطمینان دهد که من چنین رفتاری با او نخواهم کرد. از سوی دیگر، گویی آقای الف در این سرزنش‌های شدید، لذتی شهوانی می‌یابد. علاوه بر این، احتمال تنبیه‌شدن به او احساس آرامش می‌دهد، چون ناهشیارانه باور دارد که ـــ بابت جرمی که تصور می‌کند در قبال پدرش مرتکب شده (یعنی تحریک پدر تا سرحد بیماری و نهایتاً مرگ) ـــ سزاوار تنبیه است. علاوه بر این، او احساس می‌کند که پدرش در قالب همان رفتارهای خشن و کنترل‌گرانه‌ درواقع عشق خود را به آقای الف نشان می‌داده است. گویی بیمار، در سطح ناهشیار، امید دارد که این شکل از عشق را با جلب سرزنش‌های‌ من نیز دریافت کند. در خلال روانکاوی، «شیطنت تلفنی» بارهاوبارها همچون نماد فرایند تحلیل ظاهر می‌شود.