پیشگفتار

این پیشگفتار به قلم دل‌آرام جمعیان، سردبیر ویژه‌نامه مهاجرت تالیف شده است

مهاجرت، نه صرفاً یک جابه‌جایی جغرافیایی از نقطه‌ای به نقطه‌ی دیگر روی نقشه‌ی جهان؛ بلکه یک سفر ژرف و پر تلاطم به اعماق روان است. روانکاوی به ما می‌آموزد که در پس هر عزیمتی، فقدانی است؛ شکافی عمیق در ساختار درونی که جهان آشنا را به دو نیم تقسیم می‌کند: «آنچه بود» و «آنچه هست». این نشریه، دعوتی است به تأمل درباب این شکاف، به شنیدن صدای خاموش دردهای پنهان در پسِ لبخند مهاجران و یا دیدن فرصت‌های شکوفا نشده از رد خلاقیت‌هایی نو که در اسارت سرزمین گذشته انعکاسی نیافتند.

این مجموعه مقالات، سعی در توصیف لایه‌های پنهان این سفر دارد. نخست، زبان؛ اولین ابزار دلبستگی‌ساز آدمی که از همان روزهای نخست هجرت از رحم به دنیای خارج از رحم، ما را متوجه این می‌کند که دیگری‌ای وجود دارد و با هر زبانی حتی به شیوه های غیرکلامیِ نگاه کردن، لبخند زدن و یا گریستن باید با این سرزمین جدید ارتباط گرفت، متصل شد و دلبستگی ساخت؛ آن ریسمان نامرئی که ما را به اولین ابژه‌های زندگی‌مان، یعنی مادر، خانه و وطن پیوند می‌دهد. از دست دادن این ابژه‌ها، چه نباشند و چه آنطور که باید در راستای نیازهای ما هم قدممان نباشند، هم از یه سو میل به هجرت را در ما زنده می‌کنند و هم از سویی دیگر نبودشان، سوگ را چون سایه‌ای درونی در پی این فقدان، به دنباله‌ی راهمان می‌کشاند. سپس در این روانِ بی‌مادر و وطنِ بی‌خانه از ساخت خاطره‌ای برای آینده، در آینه‌ای که نیست، نمی‌دانیم کیستیم بلکه نوستالژی، گاه به جای زنجیری که ما را به گذشته ‌ببندد، به نوری از خاطرات بدل شود که مسیر پیش رو را روشن و به هویت جدید ما عمق و معنا بخشد. هرچند که می‌دانیم این هجرت ما را با چالشی بنیادین درباره هویت روبه‌رو می‌کند. هویت پیشین، آن تصویری که از خود در آینه‌ی فرهنگ و زبان و تاریخ می‌دیدیم، در آینه‌ی هویت جدید به پرسش کشیده می‌شود. این کشمکش، فرآیندی دشوار و طولانی است که هم می‌تواند به درک تازه از خود منجر شود و یا فرد را در میانه‌ی دو جهان، معلق نگه دارد.

به مناسبت روز جهانی مهاجرت؛ ۱۸ دسامبر، امید است که این صفحات، با نگاهی روانکاوانه و همدلانه، چراغی باشد بر زوایای تاریک و روشن مهاجرت و پلی هم برای درک بهتر رنج‌ها و مقاومت‌های پنهان و هم بر توانمندی‌های روان آدمی برای ساختن، التیام بخشیدن و شکفتن، حتی در دل سخت‌ترین شرایط.

دل‌آرام جمعیان

سردبیر ویژه‌نامه مهاجرت