من چاقم؟

تاریخ چه قضاوتی درباره‌ی چاقی ما دارد؟ ما تمایل داریم که مفاهیمی مانند «زیبایی» و «زشتی» را چنین تلقی کنیم که گویی می‌توان به طور عینی تعریف کرد، و این تعاریف برای همیشه معتبر هستند و بر اساس معیارهای غیرقابل بحثی بنا شده‌اند. هر فردی یا زشت است یا زیبا؛ و چیزی بیشتر از این برای بحث وجود ندارد. حتی زمانی که پای قضاوت درباره‌ی خودمان در میان باشد؛ قاطع‌تر از این حرف‌ها می‌شویم. با صراحتی بی‌رحمانه درباره‌ی خودمان قضاوت می‌کنیم: یا چاقم یا لاغر، یا کسل‌کننده‌ام یا سکسی، یا بدقیافه‌ام یا زیبا. گویی چنین است که یا با یک استاندارد عینی (مثلا زیبایی) مطابقت می‌کنیم یا نه؛ که اغلب اوقات و به‌شکل غم‌انگیزی مطابقت نمی‌کنیم.

اما این نوع قضاوت، به طریقی، نادیده گرفتن واقعیت جالبی‌ست که توسط تاریخ فاش شده است: این واقعیت که قضاوت‌ها در مورد این‌که چه کسی و چه چیزی جذاب تلقی می‌شود مدام تغییر می‌کند، و گاهی این تغییرات خیلی  بنیادین و اساسی است. زیبایی در یک دوره را می‌تواند در دوره دیگر به عنوان چیزی کاملاً ساده تلقی شود. چهره‌ای فریبنده در یک قرن، ممکن است صرفا باعث بالا انداختن شانه‌ها (به نشانه‌ی تحقیر و گیجی) در نسل بعدی شود. این واقعیت احتمال جالبی را ایجاد می‌کند: این‌که، احتمالا ما آن اندازه که تعاریف غیرمنصفانه، شتاب‌زده و غیرخلاقانه، زیبایی را محدود می‌بینند، «زشت» یا « کسل‌کننده‌» یا «چاق» نیستیم . ما، در حال حاضر، روش دیگری جز نفرت‌ورزی نسبت به چیزی که می‌بینیم نداریم؛ عصری که در آن زندگی می کنیم فعلا همین یک روش را یادمان داده است!

به‌عنوان مثال، امروزه از لحظه‌ای که موهایمان شروع به سفید شدن می‌کند، احساس دلسردی و شرمندگی می‌کنیم. انگار که به واسطه‌ی فرآیندهای طبیعی بدن، از قلمرو ظاهر قابل قبول، تبعید می‌شویم! ممکن است کلاه گیس استفاده کنیم یا موهایمان را رنگ کنیم. اما در درون‌مان نمی‌توانیم از این نتیجه‌گیری بگریزیم که تبدیل به طردشدگان بصری شده‌ایم. جالب است بدانید، در قرن 18، این تجربه  (مترجم؛ تجربه‌ی ترس، دلسردی و شرمندگی بابت سفید شدن مو) کاملاً ناشناخته بود. هنگامی که در سن 28 یا 37 سالگی، مردم متوجه یک تار موی خاکستری در میان موهای مشکی خود می‌شدند، واکنش آن‌ها ترس نبود، بلکه باعث آرامش و غرور آن‌ها می‌شد. چراکه نشان‌دهنده‌ی این بود که سرانجام آن‌ها بزرگ شدند، سرانجام به موجودات بالغ، با تجربه و تحسین برانگیز تبدیل شدند که جوامع‌شان جایگاه بالایی برای آن‌ها قائل بود. جوانان شیک پوش آن زمان نمی‌توانستند منتظر بمانند تا طبیعت مسیر خود را طی کند و موهایشان خاکستری شود؛ برای همین دست به کار می شدند و خودشان به‌طور مصنوعی موها را خاکستری می‌کردند، تا زودتر آن زیبایی‌ای را کسب کنند که توسط قواعد سلیقه عصرشان تجلیل می‌شد.

همچنین، پوشیدن کلاه گیس امروزه مورد پسند نیست، حتی اشاره به این‌که کسی موهای خودش را ندارد، توهین به نظر می‌رسد. اما همیشه این‌طور نبوده است. در دهه 1770، موتزارت جوان، مانند همه پسران زمان خود، رویای لحظه‌ای را در سر می‌پروراند که بالاخره به او اجازه داده خواهد شد تا موهای فر شده‌ی اسب را روی سرش بگذارد.

به عنوان مثالی دیگر، زیبایی در حال حاضر با داشتن رفتاری سرزنده و شاد همراه است. ما به یک مدل جسور و شاداب فکر می‌کنیم که یک هدیه بی‌نظیر را باز می‌کند؛ به یک ورزشکار خوش اندام در لحظه پیروزی؛ یا به افراد جاه طلبی که در ساحل می‌خندند. اما در زمان‌های دیگر رفتارهای کاملاً متفاوتی را نشانی از زیبایی می‌شناختند و بر آن تأکید می‌کردند: به‌ویژه، جذابیت چهره‌هایی که انگار در آن رنجِ دانستن و فهمیدن هویدا بود. چنین چهره‌هایی که در آثار هنری به تصویر کشیده می‌شوند، اغلب قاطعانه لبخند نمی‌زنند، بلکه در افکار خود غوطه‌ور شده‌اند، مجذوب ایده‌های خود شده‌اند و درگیر گفتگوی درونی پیرامون درد و فقدان هستند. اگر از آن‌ها خواسته شود، ممکن است لبخندی ساختگی و کوتاه بزنند، همانند لحظه‌ای که آفتاب در میان ابرهای خاکستری عیان می‌شود. زیبایی چنین چهره‌هایی به دلیل غم و اندوه‌شان نیست بلکه هر چقدر کنجکاوتر به نظر می‌رسند، زیباتر تلقی می‌شوند؛ زیرا ما در حضور افرادی احساس می‌کنیم که آن‌ها در چنان جایگاهی هستند که مشکلات ما را درک کنند، کسانی که در حضورشان نمی‌توانیم تظاهر به عادی بودن بکنیم (مترجم؛ چون آن‌ها سّر نهان ما را می‌بینند). هر چقدر مشتاق‌تر باشیم برای روابطی که با امید به درک شدن هدایت می‌شوند؛ هر چقدر بنیان و ساختار زندگی در نظرمان غم‌انگیزتر باشد؛ آن دسته از صورت‌هایی که کار و زندگی را سهل و بدیهی نشان می‌دهند، در نظرمان زیبا نخواهند بود؛ بلکه کسانی به‌زعم ما زیبا خواهند بود که همانند ما به‌واسطه‌ی زندگی، متحیر، ناراحت و غمگین هستند؛ کسانی که از احساسِ خوشایندِ زندگیِ روزمره کناره می‌گیرند؛ کسانی که به‌واسطه‌ی اضطراب و فاجعه زنده‌اند؛ و کسانی که همانند ما، به‌دلیل پشیمانی و اندوه  زیاد، گریه‌ی مداوم می‌خواهند.

با این حال، غالب‌ترین عنصر زیبایی در عصر ما مربوط به وزن است. نگرانی ما در مورد این‌که آیا ظاهر قابل قبولی داریم یا نه، بر یک معیار قاطع و وسواسی قرار گرفته است: اندازه‌گیری دور کمرمان. ما در یک دوره فرهنگی زندگی می‌کنیم که به لاغری اعتبارِ اخلاقیِ حیرت‌انگیزی می‌دهد.

اما ارتباط میان لاغری و زیبایی یک ابداعِ حیرت آور اخیر است. قبل از دهه 1960، عده‌ی اندکی در تمام تاریخ بشر فکر می‌کردند که داشتن شکم صاف یا ران‌های کوچک یک دستور العمل برای زیبایی است.

قدیمی‌ترین تصویرگری‌ها از انسان به طور معمول بر ویژگی‌هایی تأکید می‌کردند که مجلات امروزی آن را تحقیر می‌کنند. در دوران کلاسیک، مردم با چین‌های چربی در قسمت میانی شکم، با ران‌های بزرگ، مچ‌های درشت و کف پای صاف مشکلی نداشتند.

طبق اساطیر کلاسیک، زیباترین زنان جهان، گریس‌ها[1] (سه دختر زئوس) به نام‌های Aglaia (درخشش). Euphrosine (شادی) و Thalia (گل‌آوری) بودند. هنگامی که استاد فلاندری پیتر پل روبنس[2] به دنبال نقاشی از گردهمایی از این زنان بود، مطمئن بود که چه نوع چهره‌هایی را باید به آن‌ها بدهد تا بتواند آن‌ها را به عنوان جذاب‌ترین زنان تمام دوران به تصویر بکشد.