مادری دگر بباید بعد از هجرت ما را

بر سر قرار نیامده آنکه وعده‌اش را داده بود یا شاید اصلا کسی با من وعده دیداری نگذاشته بود که هجرت شد تنها راه ماندن در این دنیا. استفان میچل₂Stephen A. Mitchell در کتاب مفاهیم رابطه‌ای در روان‌کاوی₃Relational Concepts in Psychoanalysis به نقل از جان بالبی می‌نویسد نوزاد از ابتدا دوست دارد بداند که دیگری/مادر کیست و چه می‌کند. می‌شود به تعبیری اینگونه خواند که گویی ذهن از ابتدا خواهان دوتایی شدگی است. دوتایی شدن مشروط به حضور دیگری است. در غیر این صورت (اگر ذهن مادر با نوزاد نباشد و به ورطه‌های افسردگی، سایکوز ویا دیگر نگرانی‌های زندگی هجرت کرده باشد) آن پیوند بالقوه و حتی تصویری از پیوند بالقوه‌ی دوتایی شدگی هم از هم می‌گسلد وخانه‌مان از ذهن مادر به بیرون پرت می‌شود، معلق می‌شویم و حالا تلخ‌کامانه آزادیم تا خانه‌مان را بر دوش، روی زمین دیگری بنا کنیم. این زمین برای بعضی‌ها از پناه بردن به پدر، به انزوا و خیال، دوست، درس، خواب، کار، مواد ویا هرچیزی که گمان کنیم آراممان می‌کند گرفته تا پناه به کشور و مقصدی جدید و یا اتصال به نوستالژی‌هایمان در کشور تازه. به تعبیر وامیک والکان₄Vamik Volkan؛ روانکاو معاصری که پژوهش‌های برجسته‌ای در حیطه هویت گروهی مهاجرین و تجربه احساس بی‌خانه بودن دارد، در مقاله نوستالژی به عنوان پدیده‌ای پیونددهنده₅Nostalgia as a Linking Phenomenon خود؛ نوستالژی را به عنوان دفاعی در راستای حفظ بقا، یک پدیده پیونده‌ دهنده و متصل‌کننده به تصویر می‌کشد؛ گیره‌هایی که خود را به آن می‌آویزانیم تا وقتی که هنوز مادری پیدا نشده و یا این خانه هنوز خانه نشده. همه اینها نمادی هستند از مادرهایی دیگر که با کارکرد مادرانه‌شان می‌توانند جمع و جورمان کنند چرا که این آزادیِ ناهوشیارانه‌ و گاه هوشیارانه‌‌ی بنا کردن خانه‌ی روان در زمینی دیگر و مسئولیت مطلقی که بر دوش می‌گذارد که ناشی است از غیاب تعلُّق اولیه، بار اضطراب وضعیت مُعَلَّق‌مان را چندین برابر می‌کند.

همزمان که از کندن و رفتن حرف می‌شود، در همان لحظه گویی تمنایی از ماندن فریاد می‌کشد؛ میلی دایمی و ناخودآگاه برای وصل بودن به دیگری و هجرت که در خود گویی نوعی ملحق شدن نیز دارد به مکانی جدید، به فردی جدید، به فضایی جدید و …؛ امیدِ یافتن این دیگری است، که نشان از زنده بودنِ توان جستجوی ذاتی برای ارتباط و اتصال و به تجلی نشاندن این آرزوی اولیه را دارد.

آندره آسیمان₆Andre Aciman در کتاب شفق در خم جاده‌ی بی‌رهگذر که جستارهایی درباره مهاجرتش است، تصویری مفهوم ازین تناقض را به سطر درمی‌آورد:

«میل به تناقض چیزی نیست جز تلاش برای پیوند دو وجه تعریف نشدنی. دو زمانِ آشتی‌ناپذیر؛ نه آنچه هست، بلکه تمنای آنچه که می‌توانست باشد و نشد! این فضای میان دو ابدیت، میان رفتن و ماندن، بودن و نبودن، میان ندیدن و چند زمان را هم‌زمان دیدن، همان قلمرویی است که در گذشته هرگز رخ نداده. اما نمی‌شود هم گفت که چون رخ نداده غیرواقعی است.» اتفاقا که رخ ندادنش و فقدانش است که واقعی‌ش می‌کند.

وقتی فقدان مادر آسیبی به فرآیند تعلق می‌رساند، هجرت خود می‌تواند به زعمی، نمادی از دربرگیرندگی₇Containing به خود بگیرد. تلاشی ناخودآگاه برای یافتن مادری دیگر درجهت لانه‌گزینی مجدد₈Re-Implantation برای برآوردگی این میل ذاتی؛ ایجاد اتصال حیاتی برای جلوگیری از پرت شدگی و بی‌آغوشی.