ناخودآگاه چیست؟

ناخوداگاه چگونه بروز پیدا می‌کند؟

محتواهای ذهنی که مورد سرکوب بیش از حد قرار گرفته‌اند، تأثیرات آسیب‌زایی[۶] بر ذهن اعمال می‌کنند. این تأثیرات آسیب‌زا شامل بازداری‌ها، سمپتوم‌ها و اضطراب هستند. فروید اصطلاح نوروز را از دنیای پزشکی اطراف خود اقتباس کرد تا سمپتوم‌های هیستری، فوبیا و سندرم‌های مشخص‌شده با وسواس‌ها و اجبارها (روان‌نژندی‌ها[۷]) را توصیف کند، که همه بر اساس سرکوب آرزوها و تکانه‌های غیرقابل قبولی هستند که به صورت سمپتوم‌ها، به خودآگاه «بازگشت» می‌کنند. خاطرات سرکوب‌شده ناخودآگاه اغلب به جای یادآوری، تکرار می‌شوند، به‌ویژه در انتقال (فروید، ۱۹۱۴). بعدها، فروید ادعا کرد که شخصیت نیز نمایان‌گر تأثیر مشتقات سرکوب‌شده سائق‌های ناخودآگاه است. بنابراین به طور خلاصه می توان گفت که تظاهرات بالینی محتواها ناخودآگاه به اشکال زیر است:

1. سمپتوم‌های نوروتیک: نشانه‌های روان‌رنجورانه‌ای هستند که به عنوان راه‌حل‌های ناخودآگاه برای تعارض‌های درونی ظاهر می‌شوند.
2. پاراپراکسیس: که لغزش‌های زبانی (یعنی گفتن ناخواسته‌ی کلمات یا فراموشی‌هایی که تمایلات ناخودآگاه را فاش می‌کنند) و اشتباهات روزمره (مانند گم کردن وسایل مرتبط با موقعیت‌های اضطراب‌آور)، را شامل می‌شود.
3. انتقال: در روان‌درمانی تحلیلی، بیمار احساسات سرکوب‌شده نسبت به والدین یا افراد مهم زندگی را به درمانگر منتقل می‌کند و این پدیده کلید دسترسی به ناخودآگاه است.
4. تکرار به جای یادآوری: افراد به جای به خاطر آوردن تروماهای گذشته، آنها را در روابط جدید تکرار می‌کنند. به‌عنوان مثال کسی که در کودکی مورد بی‌توجهی قرار گرفته، ناخودآگاه به سمت شریک عاطفی سرد جذب می‌شود. فروید این را «اجبار به تکرار» نامید.
5. شکل‌گیری شخصیت: مکانیسم‌های دفاعی می‌توانند تمایلات ناخودآگاه را به ویژگی‌های شخصیتی تبدیل کنند.

ناخوداگاه در مدل توپوگرافیک دوم

فروید (۱۹۲۳) در پاسخ به مشاهده‌اش که سیستم ناخودآگاه نه تنها شامل سائق‌هایی است که به دنبال ارضای نیازها هستند، بلکه فرایندهای دفاعی (از جمله خودِ سرکوبی) و الزامات اخلاقی (احساس گناه ناخودآگاه) را نیز در بر می‌گیرد، مدل ساختاری جدید ذهن را نه بر اساس «هشیاری»، بلکه بر اساس کارکرد تقسیم کرد. در این مدل ذهن سه نهاد است (اید، ایگو و سوپرایگو) که هر کدام دارای یک جزء ناخودآگاه هستند.
در این مدل، اید (که اکنون هم لیبیدو و هم پرخاشگری را شامل می‌شود) ویژگی‌هایی را به خود می‌گیرد که پیش‌تر به سیستم ناخودآگاه نسبت داده می‌شد؛ ایگوی ناخودآگاه عملکردهایی را بر عهده می‌گیرد که پیش‌تر به سیستم خودآگاه-نیمه‌خودآگاه نسبت داده می‌شد. با مدل ساختاری جدید، منطقی‌تر است که از کلمه ناخودآگاه به عنوان صفت استفاده شود تا به عنوان اسم (که دلالت بر یک سیستم منسجم دارد). اصطلاح «ناخودآگاه» همچنان در گفتمان روان‌کاوی استفاده می‌شود. این اصطلاح معمولاً به معنای ناخودآگاه پویا به کار می‌رود، که به محتواهای ذهنی اشاره دارد که سرکوب شده‌اند اما همچنان بر زندگی ذهنی و رفتار تأثیر می‌گذارند. وقتی به این شکل استفاده می‌شود، هر گونه دلالت بر ویژگی‌های سیستماتیک ناخودآگاه معمولاً تا حدی مبهم باقی می‌ماند.